Lojistik, en basit tanımı ile bir ürünün ya da malın bir noktadan bir diğer noktaya ulaştırılması olarak tanımlanmaktadır. Bu ulaşımın planlanmasına ürünün yapısı, ürünün lojistiği için ayrılan bütçe, ürünün bulunduğu lokasyon ve ürünün ulaştırılması gereken lokasyon, süre, süreç, iklimsel koşullar gibi yönetilmesi gereken pek çok faktör devreye girmektedir. İşte lojistik hizmet sağlayan tedarikçinizin uzmanlığı bu unsurların görünür, görünmez tüm bileşenleri ile ele alınıp doğru şekilde yönetilip yönlendirildiği noktalarda kendisini göstermektedir.
Denizyolu taşımacılığı, tarih boyunca ulaştırma sektörünün en önemli bileşenlerinden biri olmuştur. Deniz yolu, iktisadi açıdan önemli bir taşımacılık yöntemi olarak kabul edilir ve geçmişten bugüne kadar kullanılan en etkili yollardan biridir. Deniz taşımacılığı, uluslararası ticaretin can damarıdır. Uzun yıllardır yük ve yolcu taşımacılığında kullanılan bu yöntem, dış ticarette önemli bir role sahiptir. Deniz yolu, büyük ölçekli yüklerin daha hızlı ve ekonomik bir şekilde taşınmasını sağlar. Aynı zamanda deniz taşımacılığı, coğrafi engelleri aşma konusunda uzmanlığa sahiptir. Deniz taşımacılığının birçok avantajı bulunmaktadır. Yüksek taşıma kapasitesi, ekonomik maliyetler, çevre dostu olması ve uluslararası ticarette büyük bir rol oynaması, deniz taşımacılığını önemli kılar. Bu çalışma, deniz taşımacılığını etkileyen faktörleri ve deniz taşımacılığı türlerini ele alarak, bu sektöre dair derinlemesine bir anlayış sağlamayı amaçlamaktadır.
Deniz Taşımacılığı Nedir?
Deniz taşımacılığı, malların veya kişilerin denizlerde gemilerle taşınmasıdır. Bu taşıma biçimi hem dünya genelinde hem de Türkiye’de önemli bir rol oynamaktadır. Genellikle büyük miktarlarda mal taşıma ihtiyacı olan şirketler tarafından tercih edilen bir seçenektir. Daha düşük maliyetlerle büyük hacimli yükleri uzak mesafelere taşımak için kullanılır. Aynı zamanda büyük gemilerin kullanılması, deniz yolu taşımacılığında daha fazla yük taşınabilmesini sağlar. Dünya genelinde, deniz taşımacılığı uluslararası ticaretin büyük bir kısmını oluşturduğu bilinmektedir. Türkiye’de de, denizyolu taşımacılığı önemli bir sektördür ve Boğazlar sayesinde stratejik bir konuma sahiptir. Ülkenin hem içe dönük hem de dış ticaretinde deniz yolu taşımacılığı büyük bir rol oynamaktadır.
Denizyolu Taşımacılığının Tercih Edilme Sebepleri
- Sanayi hammaddesini oluşturan yükler, denizyolu ile tek seferde ve büyük miktarlarda taşınabilmektedir. Bu açıdan denizyolu taşımacılığı diğer taşımacılık türlerine göre daha ekonomiktir.
- Uluslararası taşımacılıktaki en güvenli lojistik türüdür. Özellikle karayolu ve havayolu taşımacılığında, ülkeler arası taşıma yapılırken, diğer ülkelerin karayolu ve havayolu sahaları kullanılmakta ve bu durum zaman zaman gerginliklere sebep olabilmektedir. Bu da ticareti olumsuz yönde etkilemektedir. Oysaki denizyolu lojistiğinde ülkeler arası sınır aşımı problemi yaşanmamaktadır. Bu da büyük avantaj sağlamaktadır.
- Yine tek seferde yüksek miktarlarda yük taşınabilme özelliği sebebiyle diğer taşımacılık türlerine göre enerji tüketimi azdır. Bu da hem maliyetler hem de doğal kaynaklar açısından olumlu etki yaratmaktadır.
- Denizyolu taşımacılığının değişken maliyetleri oldukça azdır ve karayoluna göre yedi kat, demiryoluna göre üç buçuk kat daha ucuz; yakıt tüketimi bakımından da, karayolundan dört kat, demiryolundan iki kat daha ucuzdur.
- Gelişmiş yükleme, boşaltma teknikleri ve limanların yapısal özellikleri sebebiyle denizyolu ile yapılan taşımacılık çok daha hızlıdır.
Denizyolu taşımacılığı, genel anlamda incelendiğinde sefer türlerine göre iki grupta ele alınabilir.
- Düzensiz (Tramp) Taşımacılık
- Düzenli (Liner) Taşımacılık
1. Düzensiz (Tramp) Taşımacılık: Bu taşıma türünde aslolan bir yükün varlığıdır. Çünkü gemiler dünya genelinde nerede yük bulurlarsa oraya giderek, yükün taşınması işlemini gerçekleştirmektedirler. Tramp taşımacılık, genel anlamda yer altı madenleri, ham petrol, kereste, kömür gibi taşınırken geminin tamamını ya da büyük bir kısmını dolduran maddelerin tek seferde taşınması için kullanılan bir taşıma şeklidir. Taşımanın gerçekleşmesi yükün varlığına bağlı olduğu için bu taşımacılık türünde belirli bir navlundan bahsetmek kolay değildir. Bu nedenle armatörler gemilerini yük olma ihtimalinin daha çok olduğu limanlara yöneltmeyi tercih ederler. Yük ağırlığına göre sınıflandırılır. Kömür, hububat, maden cevherleri, şeker, gübre gibi yüklerin taşınmasında ve özellikle mevsimsel yükler söz konusu olduğunda tramp taşımacılık tercih edilmektedir. Bu taşımacılık türünde gemiler dolmadan sefere çıkmazlar.
2. Düzenli (Liner) Taşımacılık: Bu taşımacılık türü, tramp taşımacılığın aksine yükün değil hizmetin ön planda olduğu bir taşımacılık türüdür. Liner taşımacılıkta, gemilerin kalkış, varış ve aktarma limanları önceden belirlenmiş durumdadır. Gemiler belirlenen bu limanlara yine belirlenen tarihlerde uğrayarak yükleme ve boşaltma işlemlerini gerçekleştirirler. Bu taşımacılık türünde yük genel olarak heterojendir. Parça yük olarak tanımlanan bu yükler ambalajlı şekilde ya da adet esasına göre gemilere yüklenmektedir. Liner taşımacılık türünde, gemilerin dolup dolmaması önem teşkil etmemektedir. Konteyner taşımacılığı ve Ro-Ro taşımacılık türleri liner taşımacılık türünün en güzel örneklerdir.
Denizyolu Taşımacılığı Türleri Nelerdir?
Yük ve gemi türlerine göre ele alındığında ise denizyolu taşımacılığının 5 farklı kulvarda değerlendirilebilir. Bu başlıklar sırasıyla;
- Tanker Taşımacılığı
- Ro – Ro Taşımacılığı
- Konteyner Taşımacılığı
- Kombine Taşımacılık
- Dökme Yük Taşımacılığı
1.Tanker Taşımacılığı:
Tehlikeli madde taşımacılığı olarak da değerlendirilebilecek bu başlık altında, tankerler aracılığı ile petrol ve petrol ürünleri, gaz ve kimyevi maddeler gibi sıvı yükler taşınmaktadır. Yükler, kıyıdan yapılan pompalama sistemi ile gemilerde bulunan tankerlere aktarılmakta, boşaltım işlemi ise daha sonra geminin kendi pompalama sistemi ile sağlanmaktadır. Tanker taşımacılığında ağırlıklı olarak iki tür tanker kullanımı söz konusudur. LPG olarak adlandırılan sıvılaştırılmış petrol gazı taşıması yapan tankerler ve LNG olarak adlandırılan sıvılaştırılmış doğal gaz taşıyan tankerler.
2. Ro – Ro Taşımacılığı
Liner taşımacılığın en güzel örneklerinden biri olan Ro-Ro taşımacılığında deniz bağlantısı karayolu ile sağlanmaktadır. Ro-Ro gemileri kamyon ve tır gibi, yükle dolu tekerlekli araçları taşıyan büyük gemilerdir. Kapıdan kapıya ya da depodan depoya gerçekleştirilen taşımacılık işlemlerinde tercih edilen bir denizyolu taşımacılığı türüdür.
3. Konteyner Taşımacılığı:
Çeşitli eşyaları taşımak için uluslararası standartlara göre imal edilen büyük sandıklar olarak tanımlanan konteynerler, denizyolu taşımacılığında kullanılan en önemli unsurlardır. ISO standartlarına göre genel anlamda 20’lik ve 40’lık olarak gruplandırılabileceğimiz konteynerler denizyolu taşımacılığının %85’inde kullanılmaktadır.
Tarihi Vikingler’e kadar uzanan denizyolu taşımacılığının geliştiği ilk zamanları ele aldığımızda yüklerin, gemilerin içindeki hangarlarda parça parça ya da çuvallarla taşındığını söylememiz mümkün. Yükleme ve boşaltma işleminin gereğinden çok daha uzun sürmesine sebep olan bu durum 1930’lu yıllarda Malcolm McLean’ın birkaç denemeden sonra bugünkü şeklini almaya başlayan “konteyner”ı bulmasıyla çok daha pratik hale gelmiştir. 1956 yılında 58 konteynerlik bir gemi ile yapılan ilk konteyner taşımasından günümüze denizyolu taşımacılığının kapasitesi oldukça büyük bir artış göstermiştir. Günümüzde ise 8.000-10.000 TEU kapasiteli konteyner gemileri uluslararası sularda taşımacılık yapmaktadır.
Konteyner taşımacılığı genellikle parça yük (genel kargo) taşımacılığını içermektedir. Genellikle düzenli taşımacılıkta kullanılmaktadır.
Konteynerler, genellikle gemilerin kendi vinçleri ile yüklenip boşaltılmaktadır. Bu durum yükleme ve boşaltma işleminin çok daha pratik şekilde gerçekleştirilmesine ve zamandan tasarruf edilmesine sebebiyet vermektedir. Bu sayede gemilerin limanda bekleme süreleri kısalmakta, kapıdan kapıya taşımacılığın çok daha rahat yapılmasına imkan sağlamaktadır. Konteyner taşımacılığının en büyük dezavantajı, konteyner taşımacılığı yapan gemilerin tasarım maliyetlerinin yüksek olmasıdır.
4. Kombine Taşımacılık: Gemilerin, petrol veya kuru yükleri taşımak için dizayn edildiği taşımacılık türüdür.. Maden cevheri, petrol taşıyıcıları, hububat bu tür taşımacılığın kapsamındadır. Daha fazla bilgi için Intermodal Ve Kombine Taşımacılık Farkı içeriğimize göz atar
5. Dökme Yük Taşımacılığı: Maden cevheri, hububat, kömür, çimento, tuz, şeker gibi dökme yüklerin taşındığı taşımacılık şeklidir. Bu tür yükler, yapılarından kaynaklanan sebeplerle gemiye yüklenmeleri ve boşaltılmaları esnasında ara kapıların kullanımına ihtiyaç duymaktadırlar. Bu ara kapılar sayesinde yükleme ve boşaltma giderlerinin minimalize edilmesi hedeflenmektedir.
Havayoluna göre 22 kat, karayoluna göre 7 kat, demiryoluna göre ise 3,5 kat daha ucuz olan denizyolu taşımacılığı, taşırken kazandıran yapısı sebebiyle, tarih boyunca oldukça büyük gelişime ve değişime uğramış, ihtiyaca göre gelişerek farklı şekiller almıştır. Çok geniş bir konu olması sebebiyle farklı bakış açıları ile ele alınması gereken denizyolu taşımacılığını sadece türlerine göre değerlendirmek illaki yetersiz kalacaktır. Denizyolu taşımacılığını ve denizyolu taşımacılık sektörünü değerlendirirken, limanları, gemileri, taşıyıcı firmaları, armatörleri, brokerları, freight forwarderları, lojistik firmaları, liman işleticilerini, limanlarda hizmet veren diğer kuruluşları ve hizmetin içerisinde yer alan bütün aktörleri ayrı ayrı ele almak ele almak gerekmektedir. Aksi halde günümüzde uluslararası ticarete konu olan malların yarısından çoğunun taşındığı denizyolu lojistiğinin öneminin tam olarak anlaşılması mümkün olamayabilir.
Önümüzdeki yıllarda denizyolu taşımacılığının öneminin çok daha artacağı düşünülmektedir. Bu durum pazarın mevcut büyüme hızının katlanarak artmasına sebebiyet verecektir. Dolayısıyla her alanda olduğu gibi denizyolu taşımacılığında da katma değerli hizmet üretmek rekabet ve sürdürülebilirlik konularında firmaları oldukça ileriye taşıyacaktır.
